Het GBS expertisecentrum van het Erasmus MC krijgt veel vragen over de risico’s van infectie met en vaccinatie tegen COVID-19. Deze vragen komen van zowel patiënten als behandelaars. Hieronder staan antwoorden op veel voorkomende vragen over COVID-19 in relatie tot GBS. Er wordt hier op dit moment veel onderzoek naar gedaan en indien er belangrijke nieuwe inzichten komen zullen onze antwoorden worden aangepast.
Hebben GBS-patiënten een grotere kans op COVID-19 infectie?
Elke persoon die in het verleden GBS heeft gehad, heeft een eigen verhaal betreffende het ziekteverloop en de resterende klachten. Er zijn momenteel geen aanwijzingen dat iemand die hersteld is van GBS, een verhoogd risico heeft op het krijgen van een COVID-19 infectie. Ook het beloop van een COVID-19 infectie hoeft bij deze mensen niet anders te zijn. Het gebruik van intraveneus immunoglobuline (IVIg) geeft geen verhoogd risico op het krijgen van COVID-19. Voor patiënten die recent GBS hebben doorgemaakt is het (net als voor andere personen) van groot belang om besmetting met COVID-19 te voorkomen. Daarom moeten de algemene voorzorgsmaatregelen goed in acht worden genomen.
Kan een COVID-19 infectie GBS veroorzaken?
Het afgelopen jaar is er veel onderzoek gedaan naar de mogelijke relatie tussen COVID-19 infectie en het ontstaan van GBS. In de wereldwijde IGOS-studie, geleid vanuit het Erasmus MC, werd gevonden dat een COVID-19 infectie in zeldzame gevallen vooraf kan gaan aan GBS. Ook in een recent onderzoek uitgevoerd in het Verenigd Koninkrijk werd een gering verhoogd risico op GBS in de weken na COVID-19 infectie gerapporteerd. Echter, in andere studies werd gevonden dat het aantal GBS gevallen tijdens de COVID-19 pandemie afnam. Of een COVID-19 infectie daadwerkelijk GBS kan veroorzaken is dus nog niet duidelijk.
Wat is er bekend over het risico op GBS na griepvaccinaties?
Uit studies naar vaccinaties tegen de seizoensgriep (uitgevoerd in de afgelopen 30 jaar) blijkt dat de kans op het ontstaan van GBS kleiner is dan 1 op de miljoen tegen griep gevaccineerden. Er is ook onderzoek gedaan of personen die in het verleden GBS hebben doorgemaakt, na een griepvaccinatie een tweede keer GBS kregen, maar ook hier leek het risico zeer klein. Belangrijk is ook dat de griep bij kwetsbare personen (soms ernstige) complicaties kan geven. In het algemeen wegen de voordelen van een griepvaccinatie dus sterk op tegen het zeer lage risico op het ontstaan van GBS. Bovendien zijn er ook aanwijzingen dat GBS kan ontstaan na een griepinfectie. Ons advies is dan ook om in het algemeen niet terughoudend te zien om tegen griep te vaccineren.
Wat is er tot nu toe bekend over COVID-19 vaccinatie en GBS?
In het nieuws is er aandacht geweest voor gevallen van GBS na COVID-19 vaccinatie. Omdat er in het afgelopen jaar ontzettend veel mensen gevaccineerd zijn, is het puur op basis van toeval te verwachten dat er GBS gevallen worden gevonden in het beloop na een COVID-19 vaccinatie, zonder dat de vaccinatie daarbij een oorzakelijke rol hoeft te spelen. Een oorzakelijk verband tussen COVID-19 vaccinaties en GBS is tot op heden niet aangetoond.
- mRNA vaccins: Er zijn enkele gevallen van GBS na vaccinatie met BioNTech/Pfizer en Moderna gerapporteerd. Internationaal wordt momenteel geen verhoogd risico op GBS na deze vaccinaties waargenomen in vergelijking tot het verwacht aantal GBS gevallen. Het Amerikaanse CDC (Centers for Disease Control and Prevention) meldt daarom specifiek dat patiënten die GBS in het verleden hebben doorgemaakt zich kunnen laten vaccineren met dit type COVID-19 vaccin.
- Vector vaccins: Er zijn waarschuwingen afgegeven voor het vaccin van AstraZeneca (door de European Medicines Agency (EMA) op 9 juli 2021) en Janssen (door de Food and Drugs Administration (FDA) op 12 juli 2021) nadat er werd gemeld dat er mensen waren die GBS ontwikkelden na een vaccinatie. Deze waarschuwingen betekenen niet dat het bewezen is dat deze vaccins GBS veroorzaken. De waarschuwing is bedoeld om alert te zijn op het optreden van GBS na een vaccinatie zolang verder onderzoek hiernaar loopt. In de Verenigde Staten werden in een groep van 12,8 miljoen personen die waren gevaccineerd met het Janssen-vaccin 100 gevallen van GBS gemeld. Belangrijk is dat in deze registratie zowel zorgverleners, patiënten en families een melding kunnen doen en dat de diagnose GBS nog niet definitief is bevestigd. Ook werden bij deze personen andere mogelijke oorzaken voor GBS, zoals andere infecties, niet uitgesloten. Een recent onderzoek in het Verenigd Koninkrijk rapporteerde een licht verhoogd risico op GBS in de 2-3 weken na AstraZeneca-vaccinatie. In deze studie bleek echter het risico op GBS na een COVID-19 infectie (dus niet de vaccinatie) veel groter te zijn. Er wordt nu verder onderzoek naar gedaan en tot die tijd wordt geadviseerd om alert te zijn op het optreden van GBS na COVID-19 vaccinatie.
Wat is er tot nu toe bekend over COVID-19 vaccinatie bij patiënten die GBS in het verleden hebben doorgemaakt?
In het Erasmus MC is, in samenwerking met de Amsterdam UMC, het UMC Utrecht en Spierziekten Nederland, een vragenlijstonderzoek gestart naar mogelijke bijwerkingen van COVID-19 vaccinaties bij patiënten met het GBS, CIDP en multifocale motore neuropathie (MMN). De eerste resultaten zijn geruststellend: bij geen van de 242 deelnemers die in het verleden GBS hebben gehad, is opnieuw GBS vastgesteld.
Wat is het advies omtrent COVID-19 vaccinatie aan patiënten die GBS in het verleden hebben doorgemaakt?
Ons advies aan patiënten die in het verleden GBS hebben doorgemaakt is in het algemeen om zich wél te laten vaccineren, omdat de risico’s en gevolgen van een eventuele COVID-19 infectie veel groter zijn dan het hoogstens zeer lage risico op GBS na COVID-19 vaccinatie. Daarnaast tonen recente studies aan dat COVID-19 infecties in zeldzame gevallen ook vooraf kunnen gaan aan GBS. Het risico op GBS na COVID-19 infectie is veel groter dan op GBS na COVID-19 vaccinatie. Kortom, de voordelen van vaccinatie wegen op tegen de eventuele nadelen. Dit geldt ook voor een eventuele boostervaccinatie. Uiteraard kunnen in sommige gevallen andere afwegingen een rol spelen. Wij adviseren bij twijfel altijd te overleggen met uw behandelend arts.
Wat is het advies aan patiënten die GBS hebben ontwikkeld in de eerste 6 weken na COVID-19 vaccinatie?
Het Lareb meldt op hun website enkele tientallen gevallen van GBS na COVID-19 vaccinatie in Nederland. Dit hoeft niet direct te betekenen dat de vaccinatie in deze patiënten ook de oorzaak van GBS is geweest, omdat ook andere factoren een rol kunnen spelen. Daarnaast is alleen al op basis van toeval te verwachten dat een aantal personen GBS zal krijgen, omdat er jaarlijks ongeveer 200-300 personen in Nederland GBS krijgen en het afgelopen jaar miljoenen mensen zijn gevaccineerd tegen COVID-19. Het is echter ook niet uitgesloten dat bij sommige van deze patiënten de vaccinatie een rol heeft gespeeld in het ontstaan van GBS. Of deze patiënten in het vervolg een vaccinatie tegen COVID-19 mogen krijgen, inclusief eventuele boosters, is nog niet duidelijk. Wij adviseren deze keuze te bespreken met uw behandelend arts (hierbij speelt oa. het risico op ernstige complicaties bij een eventuele COVID-19 infectie een belangrijke rol). Bij twijfel kan uw arts overleggen met ons als GBS expertisecentrum.
Ons advies aan patiënten met GBS is verder om de landelijke richtlijn van het RIVM te volgen. Op de website van het Spierziekten Centrum Nederland kunt u verdere informatie vinden over spierziekten en COVID-19, en over COVID-19 in combinatie met een behandeling (met medicatie) die het afweersysteem onderdrukt.
Onze adviezen zijn in lijn met de adviezen van het RIVM. Wij houden de ontwikkelingen omtrent het COVID-19 vaccin nauwlettend in de gaten. Voor meer informatie verwijzen we u naar de websites van de CDC, de GBS/CIDP foundation en Spierziekten Centrum Nederland:
- http://www.cdc.gov/coronavirus/2019-ncov/vaccines/recommendations/underlying-conditions.html
- https://www.gbs-cidp.org/covid-19-updates/
- https://www.spierziektencentrum.nl/covid-19-en-mensen-met-neuromusculaire-aandoeningen/
Bij vragen of problemen kunt u contact opnemen met uw behandelend arts. Indien noodzakelijk, kan uw arts altijd overleggen met ons als GBS expertisecentrum. Bij twijfel kunt ook u ook zelf contact opnemen met de landelijke ‘vaccinatie twijfel telefoon’ in het Erasmus MC (088-7555777, bereikbaar op werkdagen van 08.30 tot 16.30 uur).
GBS expertisecentrum Erasmus MC Rotterdam